|
مامایی در ایران
قدمت رشته مامایی در ایران به شکل آموزش عالی پس از تحصیلات دبیرستانی، به هشتاد سال قبل بر می گردد. اولین بار در سال 1298 مرحوم نصیرالدوله، وزیر فرهنگ، مدرسه فرانکو پرشین را به دارالمعلمات تبدیل کرده و مقرر داشت که ده نفر از شاگردان این مدرسه هفته ای 3 روز در بیمارستان زنان مشغول به قابلگی و درمان امراض شوند و این پایه آموزش مامایی به صورت علمی در ایران بود و به این ترتیب اولین آموزشگاه مامایی به نام "مدرسه قابلگی" با ده نفر شاگرد در بیمارستان زنان سابق شهر تهران تاسیس شد. کم کم پزشکانی با تخصص زنان و زایمان به ایران آمدند و به این فکر افتادند تا زمینه گسترش این فن به عنوان یکی از شاخه های علم پزشکی را فراهم آورند و این کار با همکاری دکتر صالح، بختیار و مصدق انجام و شالوده علمی این حرفه شد و اولین آموزشگاه عالی مامایی با اعطای مدرک معادل لیسانس به عنوان یکی از شعب مدرسه طب آغاز به کار نمود (سال 1308).
در سال 1313 دانشگاه تهران تاسیس و سپس دانشکده پزشکی افتتاح گردید و در سال 1319 بیمارستان زنان، ضمیمه دانشکده پزشکی شد.
در سال 1335 تا 1358 برنامه آموزشی آموزشگاه به برنامه 5/1 ساله پرستاری و مامایی برای لیسانسیه های پرستاری تغییر یافت و به دنبال سه سال تعطیلی انقلاب فرهنگی از آغاز سال 1362 به نام "مدرسه عالی مامایی" شروع به کار کرد و در سال 1365 پس از انتقال آموزش گروه های پزشکی از آموزش عالی به وزارت بهداشت، دانشکده های پرستاری و مامایی تاسیس شد و با تاسیس دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران، رشته مامایی به فعالیت پرداخت و هنوز هم ارائه خدمت می نماید. در سال 1374 اداره مامایی از دفتر پرستاری جدا شد و زیر نظر وزارت علوم قرار گرفت. از اقدامات این اداره ثبت 15 اردیبهشت، مصادف با 5 ماه می به عنوان "روز جهانی ماما" در تقویم رسمی کشور مي باشد. تنظیم شرح وظایف کارشناسان و کارشناسان ارشد مامایی و اقدامات موثر در عضویت سازمان نظام پزشکی کشور و معرفی نیروهای واجد شرایط طرح در مراکز درمانی و پیگیری و ایجاد دوره PhD و ... از ديگر اقدامات اين اداره می باشد.
در حال حاضر دوره كارشناسي مامايي يكي از دوره هاي آموزش عالي گروه پزشكي است كه هدف آن تربيت كارشناسان متعهد در زمينه آموزش و خدمات مامايي است بطوريكه با كارآئي و مهارت لازم بتوانند به عرضه خدمات گسترده بهداشتي و مامايي در جهت تامين سلامت مادران و كودكان جامعه اسلامي ايران بپردازند.
تعریف ماما (midwife)
ماما به شخصی اطلاق می شود که تحصیلات مامایی را در حد کارشناسی و کارشناسی ارشد برابر مقررات در مراکز آموزش داخلی یا خارجی به پایان رسانده و موفق به اخذ پروانه رسمی مامایی از مقامات صلاحیت دار مربوط شده باشد.
او باید قادر به نظارت، مراقبت و توصیه به زنان در دوران بارداری، زایمان و دوره پس از زایمان، هدایت زایمان با مسئولیت خود و مراقبت از نوزاد و شیرخوار و کودک زیر ۶ سال باشد. این مراقبت شامل پیشگیری، کشف موارد غیرطبیعی در مادر وکودک، فراهم ساختن کمک های پزشکی و اجرای اقدامات اورژانس در نبود کمک پزشکی می باشد.
او وظیفه مهمی در مشاوره و آموزش بهداشت نه تنها برای زنان بلکه برای خانواده و جامعه دارد. کار ماما باید شامل آموزش دوران بارداری، آماده کردن والدین برای پذیرش وظایف پدری و مادری بوده و به تنظیم خانواده ومراقبت های کودک و بعضی از موارد بیماری های زنان گسترش یابد.
تبصره (1): پرستار ماما به فردي اطلاق ميشود كه بعد از دريافت دانشنامه معادل و يا ليسانس پرستاري حداقل دوره يكساله آموزش مامايي را در مؤسسات آموزش رسمي در داخل و يا خارج از كشور طي نموده باشد و به تأييد وزارت فرهنگ و آموزش عالي رسيده باشد.
رسالت (Mission)
رسالت رشته مامایی تربیت نیروی متعهد و ماهر برطبق استانداردهای آموزشی، به‌منظور ارائه خدمات تخصصی در زمینه‌های بهداشتی درمانی – آموزشی و پژوهشی، مشاوره‌ای و نیز تربیت دانش‌آموختگان برای تأمین و تکمیل کادر علمی دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و تحقیقاتی کشور در رشته بهداشت باروری، تأمین و تکمیل نیروهای متخصص و متعهد جهت برنامه‌ریزی، مدیریت و ارزشیابی در امر بهداشت باروری، انجام تحقیقات و دستیابی به آخرین دستاوردهای علمی در زمینه بهداشت باروری و مامایی درسطح بین المللی.
چشم انداز (Vision)
با توجه به ارتقا روز افزون استانداردهای خدمات مامایی، چشم انداز دانشکده دررشته مامایی، تربیت دانش آموختگانی توانمند در راستای رفع نیاز جامعه، همگام با کشورهای پیشرفته دنیا باشد. در این دانشکده تاکتیک های برنامه استراتژیک به صورت برنامه عملیاتی بعد از مشخص نمودن بینش برنامه ریزی و گردآوری داده ها جهت شناسائی و تدوین باورها و ارزش ها، تدوین می شود تا جهت حرکت برای آینده که همانا چشم انداز دانشگاه نیز می باشد محقق گردد.
اهداف کلی (Aims)گروه مامائي
هدف از تعلیم فراگیران این رشته، تربیت ماماهای توانمندی می باشد که قادر به تولید علم و نشر آن در سطح جهانی در راستای ارتقای کیفیت سلامت مادر و کودک باشد و خدمتی را ارائه دهد که ضامن توسعه سلامت خانواده باشد و زیر بنای محکمی برای سلامتی جامعه در کشور فراهم نمایند در سطح بین المللی شناخته شوند و بر اساس استانداردهای آموزشی به ارائه خدمات تخصصی در زمینه های بهداشتی درمانی، آموزشی، پژوهش و مشاوره ای بپردازند.
رسالت گروه مامایی
تربیت نیروی متعهد و ماهر برطبق استانداردهای آموزشی، به‌منظور ارائه خدمات تخصصی در زمینه‌های بهداشتی درمانی – آموزشی و پژوهشی، مشاوره‌ای و نیز تربیت دانش‌آموختگان برای تأمین و تکمیل کادر علمی دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و تحقیقاتی کشور در رشته بهداشت باروری؛ تأمین و تکمیل نیروهای متخصص و متعهد جهت برنامه‌ریزی، مدیریت و ارزشیابی در امر بهداشت باروری؛ انجام تحقیقات و دستیابی به آخرین دستاوردهای علمی در زمینه بهداشت باروری و مامایی درسطح بین المللی
فعالیت‌های اعضای گروه مامایی
طبق سرفصل، دانش آموختگان در این گروه می توانند به ارائه:
خدمات مامایی و بهداشت باروری (بهداشتی، آموزشی، مراقبتی)، پژوهش و آموزش در حیطه مامایی و بهداشت باروری مراکز آموزشی و پژوهشی؛ ارائه خدمات مشاوره‌ای، برنامه‌ریزی و مدیریت در حیطه مامایی و بهداشت باروری در مراکز بهداشتی درمانی، آموزشی و پژوهشی؛ استراتژی های کلی آموزش در سطح کشور؛ مبادرت ورزند. هم چنین برنامه‌ریزی و اجرای کارگاه های مامایی در سطح دانشگاهی ازجمله:
کارگاه های سلامت باروری - جنسی (به صورت مجزا جهت دانشجویان و کارمندان دانشگاه)، کارگاه طب سنتی در مامایی، راه-اندازی انجمن علمی دانشجویی مامایی و برگزاری کارگاه‌های مربوطه
محور‌های پژوهشی گروه مامایی
ابعاد مختلف سلامت باروری در زنان واقع در سنین باروری-اختلالات مادری و جنینی در بارداری؛ آندوکرینولوژی سیستم باروری - آلودگی‌های محیط وسلامت باروری - ارتباط تغییرات هورمونال و نوع زایمان (سزارین ، واژینال) - ارتباط تغییرات هورمونال با افسردگی – حیطه های مختلف بهداشت باروری - ابعاد حقوقی و عدالت جنینی در جوامع اسلامی و ایران - ناباروری - مؤلفه‌های اجتماعی مؤثر بر سلامت زنان - آندومتریوز-PCO
مقاطع تحصیلی و گرایش‌های رشته مامايی
این رشته در حال حاضر در مقاطع کارشناسی پیوسته و ناپيوسته، کارشناسی ارشد ناپیوسته و دکتری در داخل کشور ارائه می‌گردد.
شرايط ورود
شرايط و نحوه پذيرش دانشجو به صورت متمركز و از طريق آزمون سراسري مي باشد.
کارشناس مامایی
دوره كارشناسي مامايي يكي از دوره هاي آموزش عالي علوم پزشكي است كه هدف آن تربيت كارشناسان متعهد در زمينه آموزش و خدمات مامايي است بطوريكه با كارآئي و مهارت لازم بتوانند به عرضه خدمات گسترده بهداشتي و مامايي در جهت تامين سلامت مادران و كودكان جامعه اسلامي ايران بپردازند.
طول مدت آموزش در مقطع کارشناسی ناپیوسته 2 سال و کارشناسی پیوسته 4 سال مي باشد و نظام آموزشي آن مطابق آئين نامه آموزشي مراكز آموزش عالي مصوب شورايعالي برنامه ريزي است. دروس به صورت نظري، عملي و نظري – عملي و كارآموزي و كارآموزي در عرصه عرضه مي شود. كه در طي جلسات متعدد هفتگي آموزش مورد نظر انجام مي يابد و يكسال آخر فقط به شكل كارآموزي در عرصه بهداشتي درماني و تخصصي ارائه مي شود. این رشته در مقاطع کارشناسی دارای گرایش نیست و به صورت عمومی ارائه می‌شود.
نقش و توانایي کارشناس مامایی
فارغ التحصيلان دوره كارشناسي مامايي داراي توانایی ها و مهارت هاي زير خواهند بود:
- آموزش بهداشت و ارائه خدمات بهداشتي و مامايي گسترده به جامعه زنان در سنين باروري با درك نيازهاي فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و بهداشتي خانواده به منظوركمك به كم كردن ميزان مرگ و مير مادر و نوزاد
- مشاوره و راهنمائي خانواده در مورد بهداشت ازدواج و بهداشت نسل و مسائل دوران بارداري و بعد از زايمان و تنظيم خانواده
- انجام كليه مراقبتهاي دوران بارداري، انجام زايمان و مراقبتهاي بعد از زايمان از جسمي رواني و مراقبت نوزاد با مسئوليت كامل خود در بيمارستانها و منازل و يا مراكز زايماني ديگر
- تشخيص زودرس بيماريهاي دوران بارداري و پي بردن به موارد غير طبيعي در مادر و جنين و نوزاد و شيرخوار كمك گرفتن از پزشك در مورد لزوم و انجام فوريت هاي مامايي در صورت عدم دسترسي به پزشك در مواقع اورژانس
- انجام اپي زياتومي و ترميم آن با استفاده از بيحسي موضعي
- تشخيص بيماريهاي زنان و ارجاع به پزشك متخصص در صورت لزوم
- گرفتن اسمير از دهانه رحم و انجام معاينه پستان
- پيشگيري از امراض زنان و بهداشت تنظيم خانواده در حد شرع مقدس اسلام و گذاردن IUD
ضرورت و اهميت
باتوجه به موارد زير ضرورت و اهميت تشكيل اين دوره مشخص ميشود:
- نياز روزافزون زنان ايران به خدمات بهداشتي و مامايي به شكل مطلوب
- نياز به ماماي تحصيلکرده در مراكز بهداشتي درماني مختلف
- نياز به گسترش مراكز بهداشت مادر و كودك – تخت هاي بيمارستاني و گسترش مراكز زايماني و زايشگاه هاي سيار به منظور ارائه خدمات مامايي
- پايه ريزي و تقويت دوره كارشناسي ارشد
فرصت های شغلی موجود برای فارغ التحصیلان رشته مامایی
فارغ‌التحصیلان رشته مامایی می‌توانند در بیمارستان ها، زایشگاه ها، درمانگاه ها و مراکز بهداشتی مشغول به کار شوند. همچنین فارغ‌التحصیلان دوره کارشناسی می‌توانند با دریافت مجوز مطب خصوصی داشته باشند و به ارائه خدمات بهداشتی و درمانی بپردازند. همچنین فارغ‌التحصیلان می توانند در بخش آموزش در دانشکده‌های پرستاری و مامایی وظیفه سرپرستی دانشجویان مامایی را در کارآموزی به عهده گیرند.
فارغ التحصیلان دوره‌های کارشناسی ارشد نیز می‌توانند به عنوان سرپرست و مدیر بخش های مختلف درمانی و سوپروایزر آموزشی در سطح بیمارستان ها مشغول به کار شوند. همچنین می توانند در پست های مدیریتی و ستادی در مراکز بهداشتی ـ درمانی فعالیت کنند و یا وظیفه سرپرستی دانشجویان مامایی را در کارآموزی به عهده گیرند.
دروس کارشناسی مامایی در طول تحصیل
تعداد واحدهای درسی که دانشجو در مقطع کارشناسی می‌گذراند حدود 137 واحد است که شامل 22 واحد دروس عمومی، 20 واحد دروس پایه و 17 واحد دروس اصلی، 48 واحد دروس تخصصی و 14 واحد کارآموزی و 16 واحد کارآموزی در عرصه می‌باشد. دوره کارآموزی هر درس در بخش یا درمانگاه و زایشگاه با سرپرستی مربی به طور مقطعی همزمان با گذراندن واحد نظری ارائه می‌گردد.
كارشناسي ارشد مامایی
بمنظور تأمين نيروي انساني متعهد و متخصص و ايجاد كارآيي و مهارت علمي و عملي مورد نياز در زمينه آموزش و خدمات مامايي و آشنايي با روش هاي پيشرفته تعليم و تحقيق، دوره كارشناسي ارشد (ناپيوسته) رشته هاي مامايي با مشخصات زير ارائه ميشود.
كارشناسي ارشد رشته‌هاي مامايي ناپيوسته به دوره‌اي اطلاق ميشود كه تحصيلات بالاتر از كارشناسي را در برمی گيرد و اولين مقطع تحصيلي پس از كارشناسي می باشد. هدف از ايجاد آن تربيت ماماي متعهد و متخصص مي‌باشد كه بتواند بر مباني علوم و فنون علمي مامايي و بهداشت مادر و كودك موجود دست يافته و قادر به ارائه خدمات مطلوب مامايي بوده و به تعليم و تربيت افراد در اين رشته نيز بپردازند تا بدين ترتيب كمبود موجود اعضاء هيئت علمي دانشگاه ها و موسسات آموزش عالي و نيروي انساني متخصص مراكز بهداشتي درماني را جبران نمايد.
شرایط ورود به کارشناسی ارشد
داوطلبين علاوه بر دارابودن شرايط عمومي گزينش دوره كارشناسي ارشد مصوب شوراي عالي برنامه ريزي، بايد حداقل داراي دانشنامه كارشناسي (ليسانس) مامايي، پرستار ماما باشند.
طول دوره و شكل نظام
براساس آيين نامه آموزش دوره كارشناسي ارشد (ناپيوسته) مصوب شوراي عالي برنامه‌ريزي حداقل طول دوره كارشناسي ارشد (ناپيوسته) رشته مامايي دو سال و حداكثر مجاز طول تحصيلات اين دوره براي دانشجويان تمام وقت 3 سال و براي دانشجويان نيمه وقت برابر مصوبات شوراي عالي برنامه ريزي مي‌باشد.
هر سال تحصيلي شامل دو نيمسال مي‌باشد و در هر نيمسال 17 هفته كامل آموزش وجود دارد. نظام آموزشي اين دوره واحدي است و براي هر واحد نظري در هر نيمسال 17 ساعت آموزش كلاسيك در نظر گرفته شده است و دانشجو بايد به ازاي هر ساعت درس نظري حداقل 3 ساعت وقت صرف مطالعه، بحث و تجزيه و تحليل در درس نمايد.
براي هر واحد عملي 34 ساعت و هر واحد كارآموزي 68 ساعت منظور شده است.
گرایش ها
در مقطع کارشناسی ارشد دارای گرایش های آموزش مامایی، بهداشت مادر و کودک، مامایی جامعه نگر، مدیریت مامایی، پزشکی قانونی و رشته مجزای مشاوره در مامایی می‌باشد.
امکان ادامه تحصیل در رشته‌های همجوار
فارغ‌التحصیلان دوره کارشناسی این رشته می‌توانند در رشته هایی همچون فیزیولوژی، آناتومی، آموزش بهداشت و.... ادامه تحصیل دهند.
واحدهاي درسي
تعداد كل واحدهاي اين دوره 38 واحد مي‌باشد و درصورت لزوم دانشجو بايد ابتدا برخي از دروس دوره كارشناسي را حداكثر به مدت 2 نيمسال بعنوان پيش نياز بگذراند.
نقش و توانايي
دانشجوياني كه اين دوره آموزشي را طي مي‌كنند مي‌توانند در مؤسسات آموزش عالي در سمت مدرس به تدريس و تحقيق و برنامه-ريزي پرداخته و به امر هدايت و نظارت و برنامه‌ريزي و پژوهش در مؤسسات آموزشي و بهداشتي درماني بپردازند.
ضرورت و اهميت
ضرورت واهميت اين دوره باتوجه به موارد زير روشن ميشود.
- نياز روزافزون جامعه زنان ايران به خدمات مامايي مطلوب
- نياز به ايجاد مراكز آموزش مامايي در مقاطع مختلف آموزشي در سطح كشور و افراد متعهد و متبحر جهت آموزش و برنامه-ريزي در اين زمينه
- نياز به گسترش برنامه‌هاي بهداشت مادر و كودك و افرادي با مهارت و كارآيي بيشتر جهت رهبري و تجزيه و تحليل مسائل و مشكلات بهداشت خانواده پايه ريزي و تقويت دوره كارشناسي ارشد
اعضای گروه مامايي
- مرضیه ابراهیمی - مربی - دانشجوی دکترا
- حوریه اشرافی - مربی
- نیره اشرف رضایی - مربی
- دکتر رقیه بایرامی - استادیار
- دکتر سهیلا ربیعی پور - دانشیار
- فاطمه عفتی داریانی - مربی
- سعیده علیزاده - مربی
- مریم مسگرزاده - مربی
- دکتر فاطمه مقدم تبریزی - دانشیار
- ماهرخ نبی زاده - مربی
- مریم نجارزاده – مربی - دانشجوی دکترا
- لیلی رحمت نژاد – مربی - دانشجوی دکترا
- المیرا اعتصامی - مربی
- فاطمه علی اصغری - مربی
| 
